Het Servicepunt was aanwezig op het Congres Aardgasvrije Wijken op 4 maart. De proeftuinen deelden hun lessen en successen. Aan bijna alle tafels ging het over die ene vraag die iedereen bezighoudt: wat is er nodig om opschaling van de wijkaanpak mogelijk te maken? We delen enkele inzichten.
Repareren met goud
In het plenaire programma gaf Rijksbouwmeester Floris Alkemade een pleidooi voor de integrale wijkaanpak. Volgens hem moeten we onze wijken “Repareren met goud”. Woonwijken hebben eens in de zoveel tijd een grote beurt nodig. De overstap naar aardgasvrij kan een aanleiding zijn om dat te doen met zoveel mogelijk toegevoegde waarde. Hoe de wijkreparatie wordt ingezet, moet volgens Alkemade passen bij de tijd waarin we leven. “Iedere generatie heeft immers een ander verhaal en andere behoeften.” Waar in de vorige eeuw het gezin centraal stond bij stadsvernieuwing, groeien we nu toe naar minder gezinnen en meer eenpersoonshuishoudens, vergrijzing en vereenzaming. Wil je woonwijken repareren op een manier die past bij de tijdsgeest, dan moeten we die dus heel anders gaan inrichten.
Alkemade pleit er ook voor om de vernieuwingskracht van de nieuwbouw te gebruiken om versnelling te creëren in de bestaande bouw. Verdichten, vergroenen, socialer maker en het verbeteren van de bestaande wijk – het gaat hand in hand.
Stappenplan uitvoeringsplan: van WUP naar UP
Het Kennis- en Leerprogramma (KLP) deelde de hoofdlijnen van het “Stappenplan Uitvoeringsplan”. Eind maart komt dit stappenplan beschikbaar, dat is ontwikkeld in samenwerking met koplopergemeenten. Op de website van het Servicepunt staat al een Toolkit Wijkaanpak, waarin een vergelijkbaar stappenplan is opgenomen, inclusief handige documenten per stap.
In het Stappenplan Uitvoeringsplan onderscheidt het KLP 4 fasen:
- Wijkanalyse: wat zijn de belangrijkste kenmerken van de wijk en belangrijke kaders? Vaak is hier al een start mee gemaakt in de Transitievisie Warmte.
- Projectplan / startnotitie / principenota: hoe ga je tot het uitvoeringsplan komen? Met wie ga je het organiseren, welke warmteoptie(s) overweeg je, welke opgaven wil je meekoppelen?
- Opstellen uitvoeringsplan (UP): bekijk hier meer informatie over het UP.
- Vaststellen door college en raad. Maar let op, betrek de raad ook al in de voorgaande fases!
Opvallend is de benaming Uitvoeringsplan, zonder de term “wijk” ervoor. Van WUP naar UP dus. Dit heeft onder andere te maken met het verschil tussen collectieve en individuele oplossingen. Die vragen om heel verschillende aanpakken! Waar bij collectieve oplossingen per definitie een wijk- of gebiedsgerichte aanpak nodig is, hoeft dat bij individuele oplossingen niet het geval te zijn. Het KLP ziet dat gemeenten waar vooral individuele oplossingen aan de orde zijn, vaak voor een gemeentebrede aanpak met collectieve inkoop kiezen in plaats van de wijkgerichte aanpak.
PAW: van Wijkanalyse naar het vastellen van een Uitvoeringsplan
De weg van de lange adem: de overstap naar individuele maatregelen vraagt geduld en vertrouwen
In de aanloop naar de aanleg van een warmtenet of een all-electric oplossing moeten eigenaren vaak individuele verduurzamingsmaatregelen nemen. Dat blijkt in de praktijk best lastig te zijn. Veel mensen vinden het een hoop gedoe en ingewikkeld.
In de Zwolse wijk Berkum (oudere bewoners die wat te besteden hebben, actieve buurtvereniging) hebben 90 bewoners een energiescan laten uitvoeren. Op basis daarvan is een gezamenlijk inkooptraject gestart. Er wordt nu in de huizen gewerkt aan dubbel glas, isolatie en zonnepanelen.
Opvallende leerpunten uit de praktijk:
- In de uitvoeringsfase zijn nieuwe aanmeldingen gekomen; zien verduurzamen doet verduurzamen
- Er is een onafhankelijke projectleider via stichting Berkum Energie Neutraal, die je zelfs kunt appen; altijd bereikbaar en direct contact maakt het project toegankelijk
- Er wordt veel met vrijwilligers uit de buurt gewerkt; schept vertrouwen
- Eindeloos blijven communiceren; veel mensen gaan pas na 3 nieuwsbrieven, 4 webinars en 6x nabellen een beslissing nemen
En dan het antwoord op die ene vraag: hoe kunnen we opschalen? Niet geheel verrassend is volgens 332 congresbezoekers de betaalbaarheid de belangrijkste voorwaarde, gevolgd door draagvlak, samenwerking en vertrouwen.
