In het voorjaar zal naar verwachting een nieuwe inschrijfronde open gaan voor de subsidie voor proeftuinen aardgasvrije wijken. Deze subsidie is bedoeld voor de financiering van de onrendabele top. De grote vraag daarbij luidt natuurlijk: ‘hoe kun je je aanvraag zo inrichten dat je als gemeente een goede kans maakt op de felbegeerde subsidie?’. We gingen daarom in gesprek met Marja Visser van de gemeente Amsterdam. Zij geeft vijf tips voor de aanvraag BZK vanuit haar ervaring met de Van der Pekbuurt.
1. Selecteer een wijk waarbij de uitvoering van de aardgasvrijopgave al in zicht is
‘Dit is het meest belangrijke criterium volgens het ministerie. Op het moment dat de aankondiging kwam voor de aanvraag ‘proeftuin aardgasvrije wijken’, waren wij als gemeente Amsterdam ongeveer een jaar bezig om een start te maken met de uitrol in 20 wijken. We waren al in gesprek met de zogenoemde citydealpartners – woningcorporaties, netbeheerders, NUON, Liander en de bewonersorganisatie. In de Van der Pekbuurt was Ymere begonnen met de renovatie van een eerste blok woningen die ze tegelijkertijd aardgasvrij wilden maken. Ymere heeft ongeveer 80% van de woningen in de wijk in haar bezit. Naast Ymere hebben ook andere corporaties, commerciële vastgoedeigenaren en VvE’s woningen in de wijk.
In de aanvraag hebben we concreet beschreven wat er op dat moment door de citydealpartners aan informatie beschikbaar was. Daarbij moet je denken aan informatie over de staat van de woningen, de renovatie- en vooral isolatieplannen, technisch inhoudelijke verkenning van alternatieve warmteoplossingen, vervanging van het g+e-net, riolering en waterleidingen, financierbaarheid en uitvoeringsscenario’s etc.’
2. Maak een grove doorrekening van de verwachte onrendabele top van jouw proeftuin en stem die af met gebouweigenaren en netbeheerder(s)
‘In de aanvraag hebben we gekeken naar het gat in het financieringsverhaal als alle 2500 woningen in de buurt aardgasvrij gemaakt gaan worden. Dat zijn meer woningen dan de woningen van Ymere. Daarbij zijn aannames gedaan over de verwachte kosten die gemoeid zijn met de omzetting van alle woningen op een alternatieve warmtevoorziening. Uitgangspunt bij de berekening is geweest dat de energiekosten voor de eindgebruikers gelijk of lager moeten zijn dan in de huidige situatie waarbij gas gebruikt wordt voor verwarming en warm tapwater. De onderbouwing van het bedrag is gedaan in overleg met alle citydealpartners.’
3. Werk je procesbeschrijving fasegewijs uit
‘De werkwijze van het programma Aardgasvrij is dat we in 20 wijken toewerken naar een warmteplan waarbij het streven is om een zo groot mogelijk draagvlak voor de realisatie van dit plan op te halen bij gebouweigenaren (woningcorporaties, VvE’s, eigenaar/bewoners) en bewoners in de wijk. Hier hoort een proces bij dat bestaat uit vijf stappen. Het is slim om in je aanvraag opeenvolgend de startfase, verkenningsfase, haalbaarheidsfase, voorbereidings- en uitvoeringsfase te beschrijven. Leg na afloop van iedere fase de uitkomsten in een document vast. Belangrijke punten hierin zijn de motivering van het voorkeursalternatief, het financieringsverhaal en het besluitvormingsproces bij alle afzonderlijke stakeholders. En vergeet vooral niet uitgebreid in te gaan op wijze waarop de bewonersparticipatie wordt ingevuld.’
4. Laat verkennende studies en haalbaarheidsstudies bij voorkeur uitvoeren door een extern onafhankelijk bureau en leg de uitkomsten vast in een document
‘Het proces in de Van der Pekbuurt is al in 2017 begonnen met een Quickscan van de alternatieve warmteoplossingen voor de buurt. Uit deze Quickscan was naar voren gekomen dat aansluiting op een hoogtemperatuur warmtenet het meest voor de hand lag. Dit gezien de bouwtechnische kwaliteit van de woningen en de financiële onhaalbaarheid van het geschikt maken van de woningen voor een laagtemperatuur warmteoplossing. Voor de eerste 6 woonblokken (ong. 240 woningen) heeft Ymere daarom besloten om deze woningen op stadswarmte aan te sluiten. Voor het overgrote deel van de woningen in de Van der Pekbuurt is nog geen beslissing genomen over renovatie en aardgasvrij maken.
Binnenkort start een uitgebreidere verkenning voor het overgrote deel van de buurt. Voor dit proces is besloten om de afweging van alternatieve technieken, de bijbehorende bronnen en de haalbaarheid daarvan te laten doorrekenen door een onafhankelijk bureau. Bewoners uit de buurt krijgen de mogelijkheid om direct mee te praten over de alternatieve technieken en de beoordeling daarvan op vooraf bepaalde criteria. Dit proces maakt een belangrijk onderdeel uit van de proeftuin Van der Pekbuurt.’
5. Schenk veel aandacht aan het meenemen van de politiek en de buurt in je proces van het aardgasvrij maken van je buurt
‘In ons leerproces van de afgelopen driekwart jaar komen we erachter dat er veel aandacht moet uitgaan naar het meenemen van de politiek en de buurt in het proces. En dat je daar niet vroeg genoeg mee kunt beginnen. Zo dachten bewoners uit de Van der Pekbuurt dat het besluit voor stadswarmte al vast lag en klaar was om uitgerold te worden. We hebben daarom in januari de hele buurt uitgenodigd voor een Informatiebijeenkomst. De wethouder Ruimte & Duurzaamheid Marieke van Doorninck kon de bewoners uitleggen dat er nog geen sprake was van besluiten die al vast zouden liggen. Ze heeft benadrukt dat het heel belangrijk is dat de bewoners de komende tijd betrokken zijn bij het afwegen van de alternatieve oplossingen en meedenken over de betaalbaarheid en de verduurzaming van de warmtevoorziening in de Van der Pekbuurt. Tegelijkertijd heeft ze uitgelegd dat de uiteindelijke beslissing over welke warmtevoorziening er in de wijk komt, op het bordje ligt van de gebouweigenaren. En dat iedere gebouweigenaar hiervoor een eigen besluitvormingstraject moet doorlopen waar de gemeente geen invloed op heeft. Dát is waar we nu pas aan het begin staan in deze wijk en waarom we de Van der Pekbuurt tot proeftuin hebben gemaakt.’
