In Almere Haven gaat de aankomende 5 a 10 jaar groot onderhoud plaatsvinden. Het riool is aan vervanging toe. Anja de Graaff: ‘De grond gaat sowieso open en we moeten dus van het momentum gebruik maken.’ Anja werkt sinds 2001 bij de gemeente Almere en is begin 2015 aan de slag als procesmanager aan het programma EnergieWerkt!. Ze neemt ons mee in het participatieproces.
‘Het programma EnergieWerkt! is een stimuleringsprogramma om de energietransitie verder aan te jagen. De focus ligt zowel op méér hernieuwbare energie als op het terugdringen van het energieverbruik. Een belangrijke pijler van het programma is ‘bewoners en bedrijven’. Dáár moet het uiteindelijk gebeuren. We kunnen als overheid stimuleren, wensen en doelstellingen hebben, maar op heel veel zaken hebben we geen invloed.’
Participatie Pressure Cooker
‘Als gemeente steken we veel energie in participatie. Vorig jaar hebben we in de zomer een bijeenkomst georganiseerd waarin we voor de wijken De Hoven en De Marken een participatieaanpak hebben ontwikkeld. Er is gebruik gemaakt van de zogenaamde “pressure cooker”-methodiek. Twee verschillende teams van acht personen hebben in één dag een plan van aanpak gemaakt voor de participatie van bewoners en stakeholders. Verschillende disciplines keken naar het vraagstuk vanuit hun eigen perspectief: de gemeente, bewoners en stakeholders. Hiermee is het participatieproces feitelijk van start gegaan.
Tijdens de Participatie Pressure Cooker zijn de uitgangspunten van de gemeente onder de loep genomen. De deelnemers hebben de opgave vervolgens aangescherpt op een vijftal punten. Zo is vastgesteld dat het nu tijd is om het gesprek met bewoners aan te gaan over de warmtetransitie, dat deze voor iedereen betaalbaar en begrijpelijk is, dat bewoners maximale keuzevrijheid hebben en dat er gekeken moet worden naar koppelkansen in de wijk.
Met die aanscherping zijn de groepen vervolgens weer aan de slag gegaan en daaruit zijn vijf te hanteren strategieën opgesteld voor participatie. ‘’Laat bewoners kiezen wanneer ze aansluiten op het warmtenet, borg vooraf de betaalbaarheid, begin met de mensen die willen en gebruik positieve ervaringen om anderen te laten aanhaken, verlaag de drempel om mee te doen door bewoners te verleiden de eerste stap te zetten en maak een uitvoeringsplan samen met sleutelfiguren in de wijk.’’ De visualisatie van de Participatie Pressure Cooker is onderaan het interview te vinden.
Menukaart
‘Wat ik vaak zie is dat het taalgebruik rondom de aardgasvrije opgave snel vervalt in technische terminologie. Daarom hebben we ons als gemeente de vraag gesteld: ‘hoe organiseren we onze communicatie richting burgers zodanig dat het voor iedereen begrijpelijk is wat hij of zij aan zijn woning kan doen? Gewoon in bewonerstaal. We hebben daarvoor een menukaart ontworpen. Het startpunt is het bouwjaar van de woning en de vraag of de woning momenteel verwarmd wordt met gas. Daar is een bepaalde isolatiewaarde en warmtevraag aan gekoppeld. Er zijn 4 categorieën mogelijk. Vervolgens kun je voor jouw situatie zien welke invloed aanpassingen in warmte, isolatie en elektra hebben op de kosten, klimaatwinst, het comfort en de lasten. Zo kan iedereen voor zijn of haar eigen huis zien wat de mogelijkheden en financiële consequenties zijn.’
Meeprofiteren van zonnevelden
‘Om aan de energievraag te voldoen is er duurzame grootschalige opwek nodig. Bij de aanleg van het zonnepark Zuyderzon op bedrijventerrein De Vaart wilden we dat bewoners zoveel mogelijk mee konden profiteren. Het zonneveld ligt op een industriegebied en is echt een productieveld – zoveel mogelijk zonnepanelen en zoveel mogelijk opbrengst. Samen met onze energiecoöperatie De Groene Reus hebben we gezorgd dat er meer dan 1000 aandelen verkocht zijn aan bewoners en dat zij duurzame stroom kunnen afnemen. Het zonneveld gaat ongeveer 9000 woningen van duurzame energie voorzien.
Bij het tweede zonneveld tussen de trekweg en de A6 wilden we nog een stap verder gaan. Daar zijn we het traject gestart door in gesprek te gaan met bewoners – als daar een zonneveld komt, hoe zou je willen dat dat eruit komt te zien?. Het zonneveld zal minimaal 20 tot maximaal 60 hectare zijn, en daarmee minimaal 30 TJ aan energie leveren. Bewoners dachten dat de grootte van het zonneveld al vaststond, maar wij hebben hierin geen standpunt ingenomen. Uiteindelijk hebben we samen met bewoners de randvoorwaarden bepaald en een klankbordgroep benoemd. Die randvoorwaarden worden meegenomen in de aanbesteding. En bewoners mogen ook weer aandelen kopen. Dát is de manier waarop we met bewoners willen omgaan. Ook straks in de warmteoplossingen. Het besluit of er wel of geen zonneveld komt, wordt halverwege januari door de Raad genomen.’
Actief ambassadeursnetwerk
‘Vanaf dag 1 wisten we dat de boodschap door niemand beter verteld kan worden dan door bewoner zelf. Je moet echt helemaal in de wijk zitten als je iets wilt. Daarom zijn we heel druk geweest met het werven en faciliteren van energieambassadeurs. Die aanpak is heel succesvol gebleken. Ze krijgen een kleine subsidie vanuit het programma voor scholing. Bij alle corporaties zijn zij energiecoach en ze trainen elkaar. Alleen na het behalen van een certificaat kun je energiecoach worden. Ze willen kwaliteit, zijn onafhankelijk en hebben zelf al heel veel gedaan. Na het uitzetten van warmtescans voor de winterperiode hadden ze een dag na de publicatie al 200 aanvragen binnen. Dat vind ik helemaal geweldig.’
Wil je weten hoe Almere werkt aan een energieneutrale stad? Neem dan een kijkje op de website van Almere Geeft Energie. Heb je inhoudelijke vragen over dit artikel? Neem contact op met Anja de Graaff.
Pressure Cooker door Rolf Resink
