Wie zijn spouwmuur wil (laten) na-isoleren, moet eerst ecologisch onderzoek laten uitvoeren om vast te stellen of er vleermuizen aanwezig zijn. Dat heeft de Raad van State afgelopen woensdag besloten in een rechtszaak tussen isolatiebedrijf IsoSun en het provinciebestuur van Utrecht. De uitspraak betekent dat de uitvoering van het Nationaal Isolatieprogramma (om 2,5 miljoen woningen met een laag energielabel te isoleren in de periode tot en met 2030) waarschijnlijk vertraging op zal lopen. Gemeenten kunnen woningeigenaren ontlasten door een gebiedsontheffing aan te vragen met een soortenmanagementplan (SMP). Voor dit traject moeten gemeenten wel één tot twee jaar uittrekken. De Omgevingsdienst Noord-Holland Noord (OD NHN) voert namens de provincie Noord-Holland vergunningverlenings-, toezicht- en handhavingstaken uit met betrekking tot de Wet natuurbescherming.
De provincie Utrecht vond dat de werkwijze van het isolatiebedrijf door met een camera in de spouwmuren te kijken (endoscopisch onderzoek) niet voldeed. Daarmee zou het de zorgplicht uit de Wet natuurbescherming overtreden. In 2019 legde de provincie het bedrijf een dwangsom op om met deze werkwijze te stoppen en af te dwingen dat het isolatiebedrijf ecologisch onderzoek zou (laten) uitvoeren naar de aanwezigheid van vleermuizen. De hoogste bestuursrechter geeft de provincie nu gelijk.
Zo groot als een luciferdoosje
Bij endoscopisch onderzoek is de kans erg groot dat vleermuizen niet worden opgemerkt, ‘omdat er vaak oude isolatie, leidingen of puin in een spouwmuur zit waarmee het zicht wordt ontnomen’. Daarnaast is de meest voorkomende vleermuissoort, de gewone dwergvleermuis, ‘maar zo groot als een luciferdoosje’. Deze soort bevindt zich vaak in spouwmuren en komt vrijwel overal in Nederland voor. Tot slot zijn vleermuizen vaak pas in de avonduren actief, waardoor bewoners niet bewust zijn dat er vleermuizen in de muren leven.
De gewone dwergvleermuis, net zo groot als een luciferdoosje
Verschillende belangen
In deze zaak spelen veel verschillende belangen, zoals het behalen van klimaatdoelen, financiële belangen van woningeigenaren en ondernemingen en het beschermen van vleermuizen. Daarom nodigde de rechter belanghebbenden en experts uit om hun visie op de kwestie te delen. 46 personen en organisaties reageerden, waaronder isolatiebedrijven, ecologische onderzoeksbureaus, ministeries, provincies, woningcorporaties, de bouwsector en verenigingen en stichtingen die zich inzetten voor soortenbescherming. Uit de reacties bleek dat ‘er sinds 2019 veel ontwikkelingen zijn geweest en werkwijzen zijn gevonden voor een grootschaligere aanpak van woningisolatie, waarbij ook de bescherming van vleermuizen wordt betrokken’. De rechter concludeert dat ‘deze nieuwe methoden ook voor particulieren uitkomst kunnen bieden’.
Hoe nu verder?
Wie zijn spouwmuur wil (laten) na-isoleren, moet volgens de rechtbank grondiger onderzoeken of er vleermuizen aanwezig zijn. Allereerst moet er een quickscan worden uitgevoerd. Met deze scan bekijkt een deskundige of er voegen in de muren, spleten in de dakgoot of spouwmuren aanwezig zijn, waar vleermuizen mogelijk kunnen verblijven. Als er inderdaad een mogelijke verblijfplaats voor vleermuizen blijkt te zijn, is er vervolgonderzoek nodig. Er moet meerdere keren worden geïnspecteerd op de aanwezigheid van vleermuizen, omdat ze gedurende de seizoenen op verschillende plaatsen verblijven.
Soortenmanagementplan (SMP)
Een mogelijk alternatief voor individueel onderzoek kan een soortenmanagementplan (SMP) zijn. Met dit plan onderzoek je als gemeente voor het hele grondgebied waar beschermde diersoorten zich bevinden, hoe groot de populatie is en beschrijf je wat je gaat doen om aanwezige soorten te beschermen en populaties te versterken. Op basis van een SMP kan een gebiedsontheffing worden gegeven door het bevoegd gezag, waardoor onderzoek per individuele woning niet meer nodig is. De omgevingsdienst verwacht dat het traject voor het opstellen van een SMP één tot twee jaar kan duren.
Deze uitspraak van de Raad van State laat zien dat de balans tussen isoleren en natuurbescherming een flinke puzzel is. Wil je als Noord-Hollandse gemeente meer weten over het SMP of de mogelijkheden voor jouw isolatieaanpak? Neem dan contact op met de Omgevingsdienst Noord-Holland Noord. Zij denken graag met je mee.
