Vera van Vuuren werkt als programmacoördinator duurzaamheid bij Omgevingsdienst IJmond. Binnen het duurzaamheidsprogramma heeft zij gewerkt aan de Transitievisie Warmte van Uitgeest die eind vorig jaar door de raad is goedgekeurd. Hoe is er tot een wijkselectie gekomen? En hoe heeft OD IJmond dit traject aangepakt? Van Vuuren neemt ons mee in de route naar een aardgasvrij Uitgeest.
Verkenning
‘‘We zijn zo’n twee jaar geleden gestart met een verkenning voor de warmtetransitie. Uitgeest is natuurlijk overzichtelijk met ruim 13.000 inwoners. Het dorp heeft een oude kern, nieuwbouw vanaf de jaren ’60, ’80 en ’90 of nog recenter, en dan nog een stuk buitengebied. De komende 30 jaar moeten hier zo’n 5.600 woningen van het aardgas af, dat is geen geringe opgave’’, zegt van Vuuren.
‘‘In die verkenning hebben we DWA laten onderzoeken welke alternatieven voor aardgas beschikbaar zijn, tegen welke kosten en wat er qua infrastructuur mogelijk is in de verschillende wijken. Daaruit bleek dat collectieve duurzame warmte en all electric op dat moment de twee haalbaar technieken voor 2030 als alternatief voor aardgas waren. Als je kijkt naar de integrale kosten van deze oplossingen is binnen de bebouwde kom, collectieve duurzame warmte het meest aantrekkelijk. Buiten de bebouwde kom en in de meest recente nieuwbouwwijk is volledig elektrisch financieel aantrekkelijker dan warmte.’’
Projectgroep
‘‘Die verkenning hebben we vervolgens gebruikt als vertrekpunt voor de Transitievisie Warmte. Bij het maken van de TVW ben je eigenlijk op zoek naar een mix van oplossingen in buurten die leiden tot een optimale balans tussen kosten, beschikbaarheid van bronnen en uitvoerbaarheid. Een complexe puzzel die we niet alleen kunnen oplossen. Daarom hebben we een diverse projectgroep gevormd met partijen uit veel verschillende disciplines – collega’s van openbare werken die met een groot renovatieproject in De Koog aan de slag zijn, van klimaatadaptatie, wonen, een gebiedsregisseur per gemeente, Alliander, Stedin en energiecoöperatie DUEC. Daarnaast hebben we nog een klankbordgroep gevormd die iets minder frequent bij elkaar komt. Hierin zitten vertegenwoordigers van dorpsraden, een jongerenplatform, ondernemers en vertegenwoordigers vanuit verschillende bedrijven.’’
De Koog en Oude Dorp
‘‘Voor het selecteren van de startwijken hebben we gekeken naar een aantal (potentiële) ontwikkelingen voor de komende 10 jaar om met de warmtetransitie op in te spelen. Ongeveer een kwart van de woningen in Uitgeest zijn huurwoningen van Kennemer Wonen. Verreweg het grootste deel hiervan, 80%, ligt in De Koog en Oude Dorp. Daarnaast heeft een groot aandeel koopwoningen in deze wijken een hoge potentie om energiebesparing te realiseren, moet het gasleidingnet vervangen worden en staan er werkzaamheden aan de riolering op de planning. Bovendien waren er al initiatieven aan de gang. Bewoners in Oude Dorp waren al aan de slag om een appartementencomplex van het aardgas af te halen. Daarom hebben we deze wijken geselecteerd om als eerste mee aan de slag te gaan.’’
Potentiële warmtebronnen
‘‘Uitgeest is natuurlijk best een landelijke gemeente. In De Koog zijn vrijwel alle woningen tussen 1965 en 1990 gebouwd. In Oude Dorp is meer dan de helft van de woningen vóór 1965 gebouwd. Als je kijkt naar de isolatie-eis is volledig elektrisch of een lage temperatuur warmtenet daar praktisch niet mogelijk. Dit is dan ook een van de grootste uitdagingen om Uitgeest van het aardgas af te halen. Er zijn op dit moment nog geen kant-en-klare warmteoplossingen, terwijl een groot deel van de bebouwing wel vraagt om een hogetemperatuur oplossing. Dat wordt ingewikkeld.
Toch zijn er bijvoorbeeld kansen voor gebruik van oppervlaktewater en (ondiepe) geothermie als bron. Uitgeest is gelegen aan het Uitgeestermeer en heeft ook veel binnenwater. Energiecoöperatie DUEC heeft een opdracht verleend om een quickscan uit te voeren naar de haalbaarheid van aquathermie. Voor een eerste groep van 200 woningen in de Langebuurt is de potentie van aquathermie onderzocht met puur oppervlaktewater en een warmtepomp. Bij uitbreiding naar 500 woningen komt er voor DUEC een haalbare businesscase in beeld. Voorwaarde is wel dat het oppervlaktewater met warmtepomp alleen voor de basislast wordt gebruikt en (bio)gas voor de piekvoorziening. Tot slot laten de potentiekaarten voor (ondiepe) geothermie onder Uitgeest een voorzichtig optimistisch beeld zien. Hier zal verder onderzoek naar gedaan worden.’’
Belangrijke voorwaarden voor warmteoplossingen
‘‘Samen met DUEC hebben we een bewonersbijeenkomst georganiseerd waar zo’n 60 mensen aanwezig waren, Tijdens die middag hebben we vooral veel vragen beantwoord, waarbij één vraag het meest terugkwam. Wat gaat het kosten? We zijn daar vanaf het begin af aan heel open in geweest. Dat we dit namelijk nog niet weten. Bij het creëren van draagvlak is het heel belangrijk dat je goed luistert naar wat er bij bewoners speelt. Zo hebben we bij het maken van de Transitievisie Warmte een afwegingskader gemaakt door stellingen te formuleren waar onze partners en bewoners op konden stemmen. Daarin zie je ook terugkomen dat betaalbaarheid verreweg het belangrijkste criteria is voor een alternatieve warmteoplossing. Verder werd er veel waarde gehecht aan de flexibiliteit en toekomstbestendigheid van de oplossing. Zo kunnen toekomstige verbeteringen in duurzaamheid een plek krijgen. Tot slot scoorde keuzevrijheid ook hoog als een belangrijke voorwaarde. Mensen hechten waarde aan autonomie en willen dus de mogelijkheid om te kiezen tussen beschikbare oplossingen.’’
Capaciteit om achter de voordeuren te komen
‘‘De grootste uitdaging van Uitgeest is in mijn ogen om aan al die voordeuren te kloppen. Dit is natuurlijk nog maar het plan. Hierna hebben we echt veel meer capaciteit nodig om richting uitvoering te gaan. Dat is ook wat de pilot in Purmerend laat zien. De aanpak om echt onderdeel van de wijk te zijn en een persoonlijke band met bewoners op te bouwen door regelmatig in de wijk aanwezig te zijn, is erg arbeidsintensief. Als we straks echt aan de slag gaan, wordt het dus een uitdaging om voldoende capaciteit te vinden om op deze manier te werken. Daarom ben ik heel blij dat we DUEC als partner hebben. Zij hebben al een groot netwerk binnen Uitgeest.’’
Heb je nog inhoudelijke vragen over dit nieuwsbericht? Neem contact op met Vera van Vuuren.
