‘Bewoners van Alkmaar spelen een hele belangrijke rol in de overgang naar een aardgasvrij Alkmaar en daarom vragen we u om advies. Wat vindt u van deze visie? We horen dat graag van u tijdens de bijeenkomsten de komende twee maanden, ook online kunt u reageren. Uw advies is belangrijk!’ De inleiding van de website warmtevisie-alkmaar.nl/ zegt eigenlijk alles al. Bewonersparticipatie staat bovenaan het lijstje van de gemeente Alkmaar bij het opstellen van de warmtevisie. Margit de Jong, projectmanager aardgasvrij Alkmaar, legt uit hoe je bewoners betrekt in dit proces.
Hoe hebben jullie het aangepakt?
‘Twee jaar geleden zijn we na het ondertekenen van de green deal aardgasvrije wijken gestart. We wisten eigenlijk meteen al – dit kun je als gemeente niet alleen. Dit doe je samen met je belangrijkste partners. Dit zijn de woningcorporaties. In Alkmaar is 30% van het woningbezit van corporaties. 57% is particulier bezit en 13% particuliere verhuur. HVC, een van onze belangrijke partners, is al heel actief met het warmtenet. Zo is alle nieuwbouw in de gemeente Alkmaar vanaf 2010 al aangesloten op een warmtenet. Naast de corporaties en HVC hebben we nauw samengewerkt met Stadswerk072 en Liander. Uiteindelijk hebben we een concept visie voorgelegd aan de wethouder duurzaamheid en de bestuurders van de partners. Zij konden zich daarin vinden. Dat was een belangrijke stap in het proces.’
Hoe zijn jullie gekomen tot succesvolle bewonersparticipatie?
‘Omdat de warmtetransitie niet kan slagen zonder bewoners hebben we besloten dat we bewoners om advies gingen vragen op de conceptvisie. Toen zijn we het participatietraject gaan voorbereiden. We wilden weten wat bewoners vonden van de uitgangspunten en selectiecriteria die in de visie zijn opgenomen. Deze hebben we tijdens bijeenkomsten en ook op een online platform ter advies voorgelegd aan bewoners. Uiteindelijk hebben we vijf verschillende bijeenkomsten georganiseerd op verschillende locaties in de gemeente Alkmaar. Daarin hebben we heel nadrukkelijk uitgelegd dat we alleen advies op de warmtevisie willen. ‘’We begrijpen dat u heel veel vragen heeft. Maar die komen waarschijnlijk niet aan bod of we weten het antwoord niet. Wilt u ze alstublieft opschrijven op een groot vel wit papier. Die hadden we aan de muur gehangen’’, vertelt Margit. ‘De manier van communiceren is echt essentieel. We hebben het zo gebracht: ‘’dit is een visie, de allereerste stap. Er zijn veel dingen die we nog niet weten. We weten niet welke nieuwe technologieën er allemaal aankomen of hoe het betaald moet worden.’’ We zijn dus heel erg open geweest in wat we willen en ook wat we niet weten. De sleutel van het succes was eigenlijk dat we heel duidelijk en eerlijk zijn geweest over wat we hebben gevraagd.’
Welke input van bewoners is meegenomen in de warmtevisie?
‘Uiteindelijk hebben circa 140 bewoners met ons meegedacht en advies uitgebracht. We hebben heel goed advies gekregen op de visie. Die input hebben we meegenomen in de uiteindelijke versie. In onze warmtevisie hebben we acht uitgangspunten genoemd die we als gemeente samen met onze partners hanteren. Op advies van bewoners is daar een uitgangspunt aan toegevoegd. Dit uitgangspunt luidt: De gemeente streeft ernaar om de warmtetransitie budgetneutraal te houden voor bewoners. Veel gesprekken gingen namelijk over de betaalbaarheid van de overgang naar aardgasvrij wonen.
Een ander punt dat naar voren kwam was hoe je als gemeente buurten of wijken indeelt. Het gaat erom dat bewoners zich zodanig verbonden voelen met elkaar dat ze initiatieven willen oppakken. Uit het advies van bewoners kwam naar voren dat een wijk geen geschikte schaal is. Ook de buurtindeling volgens het CBS komt vaak niet overeen met de beleving van bewoners van hun buurt. Dit laten we los, we kijken naar een sociale eenheid, maar natuurlijk ook naar woningen die qua woningtype op elkaar lijken en hetzelfde bouwjaar hebben. Bewoners hebben aangegeven dat zij zelf wel initiatief willen nemen en dat de gemeente dat kan stimuleren door bijeenkomsten te organiseren over allerlei verschillende onderwerpen die te maken hebben met de energietransitie. Vanuit de wijkaanpak die wij al een paar jaar doen gebeurt dit al. We hebben ook bijeenkomsten georganiseerd voor de collectieve inkoop van zonnepanelen en isolatiemateriaal. Dit willen we vaker gaan doen.
Wat zou je andere gemeenten kunnen meegeven die nog aan de start staan van de transitievisie warmte?
Creëer zo vroeg mogelijk draagvlak, zowel bij je partners als bij bewoners
‘Het is een open deur, maar niet minder waar. Vorm je warmtevisie samen met je woningcorporaties en belangrijkste partners. Ook als is onze warmtevisie een gemeentelijke visie, we hebben wel het draagvlak hiervoor bij onze belangrijkste partners. Je moet je bestuurders ook mee hebben. Daarom kun je het beste zo vroeg mogelijk beginnen met het winnen van draagvlak. Hetzelfde verhaal geldt voor bewoners. Probeer ze zo vroeg mogelijk te betrekken en wees heel duidelijk in wat je vraagt aan mensen. Als je niet duidelijk bent, kan zo’n bijeenkomst een complete chaos worden.’
Maak het begrijpelijk voor iedereen
‘Als je bewoners succesvol in het proces wilt betrekken, is het belangrijk dat het voor iedereen begrijpelijk is. Mensen zijn vaak visueel ingesteld en daarom hebben we op de website www.alkmaar.nl/warmtevisie een infographic van de warmtevisie ontworpen. Hier zijn de hoofdpunten van de visie op een hele duidelijk en overzichtelijke manier te vinden. De website hebben we gebruikt bij bewonersbijeenkomsten. Mensen konden zich ook via de website aanmelden voor de verschillende bijeenkomsten warmtevisie. Ook de uiteindelijke warmtevisie vonden mensen goed leesbaar.’
Trap niet in de valkuil van een technische discussie met bewoners
‘Een valkuil bij het vormen van een warmtevisie is dat je in de technische discussie gaat. In de projectgroep met de partners maar ook in de gesprekken met bewoners kan de discussie op een gegeven moment hoofdzakelijk over de verschillende warmtetechnieken gaan. Terwijl je bezig bent met visievorming. Mijn advies is dan ook; laat het proces dat nodig is om tot een warmtevisie te komen leiden door een functionaris die ervaring heeft met complexe processen en het creëren van draagvlak en niet een specialist op het gebied van duurzaamheid.’
Heb je inhoudelijke vragen over dit artikel? Neem contact op met Margit de Jong.
