Gemeente Hilversum over hun aanpak op energiearmoede: “We grijpen alles aan om onze inwoners goed te leren kennen”

Een energietransitie waarbij iedereen gehoord wordt en meedoet. Dat klinkt als een vanzelfsprekendheid. Toch blijkt de praktijk vaak weerbarstiger. Hoe kan dat anders? Volgens Jacomijn Hemmen (projectleider Energiearmoede) en Pien Gerards (beleidsadviseur Circulaire economie en Energietransitie) van de gemeente Hilversum begint het met het doorgronden van je doelgroep. Om collega’s hiervan bewust te maken, hebben ze op eigen initiatief een checklist opgesteld. En ook in hun eigen aanpak energiearmoede speelt het kennen van de inwoners een belangrijke rol.

“We willen dat iedereen mee kan doen aan de energietransitie, maar merken dat dit in de praktijk nog niet altijd lukt,” begint Jacomijn te vertellen. Vanuit die intrinsieke motivatie zijn Jacomijn en Pien samen met een aantal andere collega’s gaan nadenken over hoe de gemeente meer inwoners kan betrekken bij de energietransitie. Het resultaat: een checklist die collega-ambtenaren kunnen gebruiken als hulpmiddel om na te gaan of er in hun project, beleidsstuk of campagne voldoende rekening is gehouden met de achtergrond van de doelgroep.

Denken vanuit de inwoner

Volgens Jacomijn en Pien is de checklist vooral bedoeld als een stukje bewustwording bij collega’s. Pien: “Je merkt dat we nog te weinig vanuit de inwoner denken. Bijvoorbeeld dat er een brief in het Nederlands wordt gestuurd waarin de gemeente inwoners informeert over een bepaalde regeling. Maar niet alle inwoners lezen en spreken Nederlands, waardoor je niet iedereen bereikt. Maar het kan ook zo zijn dat de doelgroep die je wilt bereiken bijvoorbeeld geldzorgen heeft, geen DigiD of de informatie simpelweg niet weet te vinden. Met de checklist vragen we collega’s kritisch naar hun eigen project te kijken en naar de doelgroepen die ze willen bereiken: ‘Wat ben je aan het doen en voor wie ben je dat aan het doen?’ Zo kun je dit soort problemen van tevoren tackelen, in plaats van achteraf.’’

Daarbij gaat het overigens niet alleen over rekening houden met de achtergrond van inwoners. Pien: “We kijken ook naar wat rechtvaardig is voor het klimaat.” Daarom zijn er in de checklist ook een aantal vragen opgenomen waarin ambtenaren worden aangespoord na te denken over het gebruik en de herkomst van materialen.

“Je merkt dat we nog te weinig vanuit de inwoner denken”

Niets hoeven voor te schieten

Een voorbeeld waarbij de gemeente van tevoren heeft nagedacht over mogelijke hindernissen bij de doelgroep is de HIP-subsidie. Een subsidie voor het isoleren van je huis voor huishoudens met een koopwoning. Pien: “Onder een bepaalde WOZ-waarde kunnen huishoudens €1000,- subsidie krijgen als ze individueel een aanvraag doen en €2000,- als ze als collectief aan de slag gaan. “We liepen tegen de uitdaging aan dat inwoners het soms lastig vinden om een collectieve aanvraag te doen. Ook is het voor sommige inwoners niet

mogelijk om de kosten van isoleren voor te schieten. Toen kwamen we op het idee van de Collectieve Inkoop Aanpak (CIA) waarbij we als gemeente kijken hoe we huishoudens hierbij kunnen helpen.”

“Door deze laagdrempelige manier van werken, bouwen de Energieklussers ook echt een vertrouwensband met de huishoudens op”

Vertrouwensband opbouwen

Een ander voorbeeld waar de gemeente Hilversum mee bezig is, zijn de projecten gericht op energiearmoede. Jacomijn: “De huishoudens binnen dit thema zijn lastig bereikbaar. Door allerlei problematiek die er bij hen speelt, hebben ze wel wat anders aan hun hoofd dan de energietransitie. We grijpen dan ook alles aan om onze inwoners te leren kennen en hen te vragen ‘wat heb je nodig?’.

Zo werken we veel met ervaringsdeskundigen, maar zetten we ook EnergieKlussers in. Zij kunnen huishoudens op allerlei manieren ondersteunen. Van het geven van tips over energie besparen en het aanbrengen van energiebesparende maatregelen tot aan het ondersteunen bij minimaregelingen of andere zaken. De EnergieKlussers zijn makkelijk te benaderen en vaak te vinden in de wijkcentrums, bij buurtbakkies en spreekuren. Door deze laagdrempelige manier van werken, bouwen de EnergieKlussers ook echt een vertrouwensband met de huishoudens op.”

“Huishoudens zijn niet alleen blij met de gordijnen, omdat ze zelf de stof mogen uitkiezen en de gordijnen worden opgehangen; een gordijn vergroot ook je woongeluk”

Succesvol gordijnenproject

En dan is er nog het Hilversums gordijnenproject. Een project dat de gemeente samen met Hilversum100 – een netwerk van duurzame doeners -heeft opgepakt. Pien: “Huishoudens die in energiearmoede leven, mogen zelf gordijnenstof uitzoeken waarna een Hilversums naaiatelier de gordijnen maakt. De gordijnen worden gemaakt van restpartijen stof en houden in de winter de kou tegen en in de zomer de hitte buiten. Jacomijn: “Huishoudens zijn niet alleen blij met de gordijnen, omdat ze zelf de stof mogen uitkiezen en de gordijnen worden opgehangen; een gordijn vergroot ook je woongeluk.” Pien vervolgt: “Het is zelfs zo’n succesvol project dat de Metropoolregio Amsterdam (MRA) het samen met de kwartiermaker Circulaire Economie heeft opgepakt om het landelijk uit te rollen. Inmiddels zijn zo’ n veertig gemeenten al geïnteresseerd.”

“Wat we naar de inwoners vooral willen uitstralen is dat we er voor ze zijn”

Trial en error

“Wat we naar de inwoners vooral willen uitstralen is dat we er voor ze zijn,” vertelt Jacomijn. “Niet alleen met subsidie, maar ook met tips en energiebesparende maatregelen; we willen hen daadwerkelijk ontzorgen. We zetten dan ook vol in op communicatie om huishoudens te kunnen bereiken. Dat is een proces van trial en error; soms werkt iets en soms werkt iets niet. Maar het begint met het leren kennen en betrekken van je inwoners.”