Naar netbewuste gebiedsontwikkeling: samenwerken aan ruimte én energie
De energietransitie en de woningbouwopgave komen steeds vaker met elkaar in botsing. Veel gemeenten staan voor grote bouwambities, maar door netcongestie lopen gebiedsontwikkelingen vertraging op of vallen projecten zelfs stil. Dit vraagt om nieuwe manieren van samenwerken en ontwikkelen, waarin energie vanaf de start een integraal onderdeel is van ruimtelijke planvorming. De handreiking Samenwerken naar netbewuste gebiedsontwikkeling biedt gemeenten, projectleiders en beleidsadviseurs hiervoor concrete handvatten, heldere uitleg en toepasbare stappen.
Wat biedt deze handreiking?
In deze handreiking vinden ambtenaren en andere betrokken professionals een praktische gids voor het organiseren en realiseren van netbewuste gebiedsontwikkeling. Dat betekent: bouwen binnen de grenzen van het elektriciteitsnet, zonder projecten onnodig te vertragen. De handreiking geeft inzicht in:
1. Wat netbewuste gebiedsontwikkeling is
De handreiking maakt duidelijk wat er wordt bedoeld met netbewust ontwikkelen: plannen en bouwen met oog voor de capaciteit van het elektriciteitsnet, zodat piekbelasting wordt voorkomen en ruimte op het net zo slim mogelijk wordt benut. De drie ontwerpprincipes staan centraal:
- Verlagen van het energieverbruik door slimme keuzes in bouw- en installatietechniek;
- Spreiden van verbruik over de dag om pieken te dempen;
- Sturen van energiegebruik met slimme technologie en afspraken tussen betrokken partijen.
Deze principes worden concreet uitgewerkt aan de hand van zeven thema’s zoals warmtevoorziening, lokale opwek, opslag, elektrisch laden en slimme sturing.
2. Rollen en belangen in de samenwerking
Succesvolle netbewuste gebiedsontwikkeling begint met samenwerking. Naast gemeente en ontwikkelaar schuiven ook netbeheerders, warmtebedrijven, energieleveranciers én afnemers aan. De handreiking maakt inzichtelijk welke belangen deze partijen hebben, waar mogelijke spanningen ontstaan en hoe je door gedeelde doelen toch kunt komen tot gezamenlijke besluiten. De handreiking biedt bovendien lessen uit de praktijk en onderstreept het belang van duidelijke procesafspraken vanaf de start van het traject.
3. Juridische en beleidsmatige mogelijkheden voor gemeenten
Een belangrijk onderdeel van de handreiking is inzicht in stuurmogelijkheden voor gemeenten. Want in hoeverre mag je sturen op energie in een gebiedsontwikkeling? Welke juridische instrumenten heb je? Hoeveel invloed heb je als je wel of geen grondpositie hebt als gemeente? De handreiking benoemt onder meer:
- Mogelijkheden via omgevingsvisie, omgevingsprogramma en omgevingsplan;
- Afspraken in intentieovereenkomsten, anterieure overeenkomsten en programma’s van eisen;
- De rol van de nettoets van de netbeheerder;
- De nieuwe sturingsruimte onder de Wet collectieve warmte (Wcw).
4. Verankering in de beleidscyclus en het ontwikkelproces
Netbewust ontwikkelen vraagt om vroegtijdige keuzes. De handreiking biedt daarom een overzicht hoe gemeenten netbewuste principes kunnen verankeren in alle ontwikkelfases:
- Initiatieffase: gezamenlijke ambitie formuleren en een samenwerkingsovereenkomst sluiten;
- Ontwerpfase: ontwerpprincipes verwerken in programma van eisen;
- Investeringsfase: afspraken borgen in juridische documenten;
- Uitvoering: zorgen voor tijdige aansluiting en realisatie van energie-infrastructuur.
5. Praktische aanbevelingen
Tot slot bevat de handreiking concrete aanbevelingen voor gemeenten die direct toepasbaar zijn in de praktijk. Deze variëren van procesaanpak en organisatorische inrichting tot tips over communicatie met marktpartijen en bewoners.
Handreiking: Samenwerken naar netbewuste gebiedsontwikkeling