Muiderberg als proeftuin: bewonersinitiatief groeit uit tot warmtenet
In de gemeente Gooise Meren wordt in het dorp Muiderberg gewerkt aan een uniek project: een warmtenet dat grotendeels voortkomt uit een bewonersinitiatief. Projectleider Martin Klapwijk vervult namens de gemeente een faciliterende rol. Zijn uitdaging: de verbinding leggen tussen een gedreven coöperatie van bewoners en de gemeentelijke organisatie.
Een bewonersinitiatief als motor
Het project begon bij de lokale energiecoöperatie Wat Nu, die al actief was met projecten zoals zonnepanelen op daken. Vanuit die basis ontstond het idee om een warmtenet te realiseren in Muiderberg. De gemeente besloot het initiatief te ondersteunen, onder meer omdat er een rioolvernieuwing gepland stond – een unieke kans om de aanleg van het warmtenet te combineren met ander groot onderhoud.
“Mijn rol is vooral om obstakels weg te nemen,” zegt Martin. “Vergunningen, financiering, besluitvorming – dat zijn vaak de zaken waar bewonersinitiatieven tegenaan lopen. Daarin kan de gemeente echt het verschil maken.”
De ligging maakt het kansrijk
Muiderberg heeft een aantal specifieke voordelen. Het dorp ligt geïsoleerd binnen Gooise Meren, maar wél direct aan het IJmeer. Dat maakt aquathermie – het winnen van warmte uit oppervlaktewater – een reële optie. Daarnaast heeft het dorp een hechte gemeenschap met een sterk collectief gevoel.
Toch is het geen vanzelfsprekende keuze. “In de startanalyse leek een warmtenet een kansrijke optie, maar het is niet per se veel goedkoper of beter dan individuele oplossingen,” nuanceert Martin. “Het verschil zit vooral in de actieve rol van bewoners en de gunstige samenloop met de rioolvernieuwing.”
Brede context van Gooise Meren
Kijken we naar de rest van de gemeente, dan wordt duidelijk waarom Muiderberg als koploperproject werd gekozen. Gooise Meren is geografisch versnipperd: Naarden, Bussum en Muiden liggen verspreid, waardoor een collectief warmtenet moeilijk te realiseren is. Bovendien zijn er weinig natuurlijke warmtebronnen beschikbaar. Waar Muiderberg profiteert van het IJmeer voor aquathermie, hebben andere kernen zo’n bron niet binnen handbereik.
Daarom is het project in Muiderberg niet alleen een lokale oplossing, maar ook een proeftuin voor de gemeente als geheel. Hier wordt ervaring opgedaan die later kan helpen bij andere wijken – al vraagt elke kern weer om maatwerk.
Spanningen en leercurves
Het project kent ook zijn uitdagingen. Muiderberg telt zo’n 1.200 tot 1.300 woningen, en hoewel driekwart van de bewoners een intentieverklaring tekende, is er ook scepsis. Huurders en corporaties zijn bijvoorbeeld nog afwachtend. Daarnaast zijn er periodes van kritiek en moeilijke vragen, die veel tijd en energie vragen van de projectorganisatie.
Ook de samenwerking tussen gemeente en coöperatie vraagt finesse. “Bewoners hebben enorm veel energie, maar missen soms de professionele expertise die nodig is voor zo’n complex project,” vertelt Martin. “Voor mij is het steeds balanceren: ondersteunen zonder het initiatief over te nemen. Het is soms lopen op een dun koord.”
Politiek en financiën
Een belangrijk knelpunt is de financiering. Recent besloot het college om een garantstelling te verlenen, maar dat was politiek spannend: Muiderberg vormt maar een klein deel van de gemeente, terwijl de financiële inzet fors is. Het vergde veel uitleg en overtuigingskracht om raadsleden mee te krijgen.
Ook technisch zijn er hobbels. Het combineren van de rioolvernieuwing met de aanleg van het warmtenet klinkt logisch, maar blijkt in de praktijk ingewikkeld: “Het zijn twee totaal verschillende werelden – riolen en warmtenetten – en die moet je zien te verbinden.”
Volharding als succesfactor
Wat maakt dit project ondanks alles toch een voorbeeld? Volgens Martin draait het om volharding. Sinds 2019 hebben meerdere projectleiders het stokje doorgegeven, maar bewoners, gemeente en coöperatie zijn doorgegaan. “Dat we er nog steeds zijn, is misschien wel het grootste succes,” zegt Martin. “Elke stap is zwaar bevochten, maar we houden met elkaar vol.”
Lessen voor andere gemeenten
Uit Muiderberg zijn belangrijke lessen te trekken:
- Bewonersinitiatief kan de motor zijn – mits de gemeente faciliteert en obstakels wegneemt.
- Rolzuiverheid is cruciaal – laat duidelijk wie verantwoordelijk is voor wat.
- Verwacht maatwerk – elk dorp of wijk vraagt om zijn eigen aanpak; standaardoplossingen werken niet.
- Volharding loont – warmtenetten vragen lange adem en stevige relaties tussen gemeente, coöperatie en politiek.
Martin besluit nuchter: “Of dit project uiteindelijk slaagt, moet de toekomst uitwijzen. Maar wat we nu al weten, is dat samenwerking tussen bewoners en gemeente onmisbaar is voor de warmtetransitie. En dat je als gemeente soms vooral de kunst moet beheersen om te ondersteunen zonder over te nemen.”